تفکر انتقادی یا critical thinking چیست
تفکر انتقادی یا critical thinking یا به عبارتی، تفکر سنجش گرانه، نوعی از تفکر است که کار آن پی بردن به منطق امور است. تفکر نقاد یا نقادانه را هنر اندیشیدن درباره اندیشیدن نیز تعبیر کرده‌اند. در این مطلب، گزیده ای از کتاب ماهیت و کارکردهای تفکر نقادانه و خلاقانه اثر ریچارد پل و لیندا الدر را درج و به صورت مختصر درباره آن گفتگو می‌کنیم.
فهرست مطالب:
گزیده ای از کتاب ماهیت و کارکردهای تفکر نقادانه و خلاقانه
یک راه برای آنکه اصل و اساس تفکر سنجش‌گرانه (انتقادی) را به‌طور خلاصه بیان کنیم، این است که بگوییم:
تفکر سنجش‌گرانه، هنرِ اندیشیدن دربارۀ اندیشیدن است، به نحوی که
- ضعف‌ها و قوت‌های آن را تشخیص دهد؛
- در صورت لزوم، آن را ارتقاء دهد.
ویژگی نخست (شمارۀ ۱) مستلزم آن است که شخص متفکر در اندیشیدن تحلیلی و ارزش‌گذارانه ماهر باشد. دومی مستلزم آن است که شخص متفکر در اندیشیدنِ خلاقانه ماهر باشد. به این ترتیب، تفکر سنجش‌گرانه سه بُعد دارد: تحلیلی، ارزش‌گذارانه و خلاقانه.
ما این کارکردها را از هم جدا کرده‌ایم تا به لحاظ نظری واضح‌تر شوند؛ اما قائلیم که وجود هریک از آن‌ها لازمۀ کارآمد بودن آن دوی دیگر است.
تفکر سنجش‌گرانه بدون در نظر گرفتن قابلیتش در تجزیۀ اندیشیدن به عنصرهای آن قابل فهم نخواهد بود. هنگامی که اجزای تشکیل‌دهندۀ اندیشیدنِ خودمان را به‌وضوح می‌بینیم، بهتر می‌توانیم آن را ارزیابی کنیم. پس از آنکه اجزای تشکیل‌دهنده را ارزیابی کردیم، می‌توانیم برای ارتقای اندیشیدن به سطحی بالاتر (بُعد خلاقانۀ اندیشۀ سنجش‌گرانه) اقدام کنیم. تحلیل می‌کنیم تا ارزیابی کنیم. ارزیابی می‌کنیم تا ارتقا دهیم.
در اینجا به کارهای خلاقانۀ نهفته در اندیشۀ تحلیلی اشاره می‌کنیم.
- غایت، هدف یا مقصود
هر گاه استدلال می‌کنیم، می‌خواهیم با استدلال کردن به مقصودی برسیم، به غایتی دست پیدا کنیم یا نیاز یا میلی را برآورده کنیم. ایرادهایی که در سطح هدف، غایت یا مقصود وجود دارند، یکی از عامل‌های مشکل‌هایی است که در استدلال پیش می‌آیند. اگر هدف‌هایی که مشخص می‌کنیم، واقع‌بینانه نباشند یا هدف‌های دیگرمان را نقض کنند، استدلالی که برای رسیدن به هدف‌هایمان به کار می‌گیریم، مشکل‌آفرین می‌شوند.
ادامه دارد…
در ادامۀ این مطلب به این عناصر اندیشه هم اشاره شده که ما آن‌ها را در ویرایش‌های بعدی در همین تارنمای با خویشتن به شما ارائه خواهیم کرد:
پرسش مورد بحث، نظرگاه یا چهارچوب نگرش، اطلاعاتی که در استدلال از آن‌ها استفاده می‌کنیم، بُعد مفهومی استدلال ما، انگاشته‌ها، استنتاج‌ها، تفسیرها و نتیجه‌گیری‌های ما، برآیندها و پیامدها
منبع: وبسایت آموزشی با خویشتن
